داغستانجمهوری داغِستان(به معنی کوهستان) (به روسی: Респу́блика Дагеста́н, Respublika Dagestan) یکی از ۸۵ واحد فدرال کشور روسیه است. این واحد فدرال به صورت یک جمهوری اداره می‌شود. این واحد فدرال، در سواحل غربی دریای خزر و در قسمت شرقی ناحیه قفقاز واقع شده‌است. مرکز و بزرگترین شهر آن مَخاچ‌قلعه نام دارد که در سواحل دریای خزر بنا شده‌است. پس از شهر مخاچ‌قلعه، شهر دربند مهم‌ترین شهر این جمهوری به حساب می‌آید. داغستان حدود ۲٫۹ میلیون نفر جمعیت دارد. نیاکان مردم داغستان از اقوام مختلف اهل قفقاز هستند، به واسطه حضور گروه‌های قومی بسیار گوناگون در این سرزمین به‌جز زبان روسی، به بیش از ۳۰ زبان محلی همانند ترکی آذربایجانی و تاتی و آواری نیز گفتگو می‌شود.
نام داغستان از کلمه ترکی «داغ» به معنای «کوه» و پسوند پارسی «ستان» که به معنای «کوهستان» است.
در بخش جنوبی داغستان، رشته‌کوه قفقاز و در بخش شمالی، جلگه خزر قرار دارد. از بخش مرکزی این جمهوری، رود ترک و رود سولاک عبور می‌کنند. دو رود اصلی آن که در کوه جریان دارند، سولاک در شمال و سامور در جنوب است. رشته‌کوه‌های سنگاووی و آندییسکی، مرزهای طبیعی داغستان را تشکیل می‌دهند.
از نظر زبانی، داغستان منطقه‌ای بی‌نظیر در دنیاست که در آن، سه گروه زبانی یعنی قفقازی، آلتایی و هندواروپایی موجود است. زبان معیار داغستان، زبان روسی است که به طور رسمی استفاده می‌شود. شایان ذکر است که هر کدام از این قومیت‌ها معمولاً چند روزنامه به زبان بومی و حتی برنامهٔ تلویزیونی به زبان خویش را دارا هستند. الفبای تمامی این زبان‌ها که در حدود ۵۰ زبان است، به سیریلیک است.
شهر دربند داغستان قرن‌ها شمالی‌ترین نقطه ایران و دژ مرزی شاهنشاهی ایران به‌شمار می‌آمد. شاهنشاهان ایران برای استوارتر ساختن این مرز، ایرانیان زیادی را از داخل کشور به منطقه دربند کوچاندند.
جمهوری داغستان، جنوبی‌ترین بخش فدراسیون روسیه را تشکیل می‌دهد. مساحت داغستان حدود ۵۰٬۳۰۰ کیلومتر مربع است. داغستان در امتداد دریای خزر، حدود ۴۰۵ کیلومتر خط ساحلی دارد.
حکومتی بود مستقل به مرکزیت غازی قمق که از قرن سوم هجری به مدت هفت قرن بر سرزمین لاک‌ها که امروزه جزئی از داغستان است سیطره داشته‌است. در قرن نهم هجری این حکومت شامل مناطقی از شمال جمهوری آذربایجان امروزی، جنوب داغستان، چچنستان و قسمتی از کاباردیا بوده‌است. پایتخت شمخالات در قرن هشتم تا هفدهم میلادی در داغستان بود. در قرن هشتم تا هفدهم پایتخت در قمق بود و در قرن دوازدهم غازی قمق نام گرفت. در سدهٔ پانزدهم دیگر مراکز سیاسی شمخالات بویناک، تارکی، اندیری و چند شهر دیگر بودند.
در سال ۷۷۷ مسجد جامع قمق ساخته شد که در آن کتیبه‌ای با این مضمون نوشته شده‌است: "در سال ۱۶۰ هجری (۷۷۷ میلادی) برای سپاس از خدای قادر متعال ساخته شد.
پژوهش دربارهٔ تاریخ قمق این نکته را خاطرنشان می‌کند که این منطقه در اواخر سدهٔ هشتم میلادی مرکز اسلامی شد. پس از آن در سده نهم تا دوازدهم جنگ‌های داخلی در داغستان جنوبی، شروان و دربند درگرفت که قمق از این جنگ‌ها جان سالم به در برد. در سدهٔ دوازدهم میلادی شمخالات به احتمال قوی مسلمان بود و اسلام در قمق دین مسلط بود. قمق پیشوند غازی را دریافت کرد. سرانجام لاکیه یک دولت اسلامی شد.
آلبانی (با رنگ سبز مشخص شده)، ارمنستان، ایبریا، کلخیس در آغاز پس از میلاد. ه.
تاریخ داغستان این تاریخ جمهوری داغستان و همچنین سایر نهادهای دولتی و اداری-سرزمینی و سایر جوامع انسانی است که قبلاً در این قلمرو وجود داشته است. قدیمی ترین دوره در تاریخ داغستان مدرن مربوط به داغستان کوهستانی است. از نظر تاریخی، داغستان فدراسیونی از شاهزادگان کوهستانی بود. داغستان با قرار گرفتن در چهارراه تمدن های جهانی، صحنه تضاد منافع بسیاری از دولت ها بود. داغستان همیشه به مناطق تاریخی و جغرافیایی تقسیم شده است: آواریا، لاکیا، دیدوتیا، لکیا، کیتاگ، کومیکیا، طبساران و غیره.
شیخ شامل داغستانی (۱۷۹۷–۱۸۷۱) رهبر سیاسی و نظامی و مذهبی جنبش ضد حکومت امپراتوری روسیه در داغستان بود. قیام او بر ضد روس‌ها دنباله قیام‌های پیشین در منطقه قفقاز به رهبری قاضی ملا محمد بود. پس از کشته شدن قاضی ملا محمد یکی از مریدان او بنام حمزه‌بیگ رهبری قیام ضد تزاری را به دست گرفت. وقتی حمزه‌بیگ به دست حاجی مراد کشته شد، شیخ شامل به رهبری جنبش رسید. او از ۱۸۳۹ به مدت بیست سال به مبارزه با نیروهای تزار روسیه پرداخت. در ۱۸۵۹ همراه خانواده‌اش تسلیم و دستگیر شد. مدتی در داغستان زندانی بود. بعد او را به کی‌یف فرستادند.
کَنیون سولاک (به روسی: Сулакский каньон) یک ژرف‌دره است که میان آن رودخانه سولاک قرار دارد و در داغستان، روسیه قرار دارد. عمیق ترین دره اروپا در نظر گرفته می شود. درازای گرند کنیون ۵۳ مایل (۸۵ کیلومتر) و پهنای آن تا ۱۸ مایل (۲۹ کیلومتر) می‌رسد و عمق آن یک مایل (۱٬۹۲۰ فوت (۵۹۰ متر)) است. 63 متر عمیق تر از گرند کانیون در ایالات متحده آمریکا و 620 متر عمیق تر از دره رودخانه تارا است. دره سولاک در بخش مرکزی داغستان و در دره رود سولاک واقع شده است. در همین نزدیکی شهرک شهرسازی دوبکی قرار دارد. نزدیک‌ترین و تنها شهر مهم با خطوط هوایی، ماخاچکالا، در 55 کیلومتری شرق در یک خط مستقیم قرار دارد و فاصله آن در طول جاده حدود 100 کیلومتر خواهد بود.
